Koncepcja felietonu „Plebiscyty, plebiscyty…” powstała wiele lat temu, po czym na łamach Małego Leksykonu Wielkich Zespołów w 2014 roku ukazała się pierwsza część z podtytułem „Sposoby klasyfikowania„. Druga część „Plebiscyty płytowe czy rankingi popularności?” nigdy nie powstała, ponieważ subiektywność wszelakich plebiscytów i zestawień jest niepodważalna, a z fanatyzmem słuchaczy nie da się walczyć. Nie ma tu pomyłki. W końcu źródłosłowem wyrazu fan czyli zapalony sympatyk kogoś lub czegoś [1] jest fanatyk czyli osoba żarliwie wyznająca jakąś ideę lub religię, skrajnie nietolerancyjna w stosunku do zwolenników innych poglądów [1], aczkolwiek określenie fan nie ma wydźwięku negatywnego. W muzyce, tak jak w sporcie, znajdziemy osoby, które nie są jedynie pasjonatami czy zagorzałymi wielbicielami pewnych wykonawców, ale z łatwością wkraczają w obszar nietolerancji. Łatwo to zauważyć w kontekście plebiscytów, kiedy albumami roku stają się wydawnictwa wykonawców uwielbianych przez dostatecznie duże grupy ludzi, niezależnie od ich „jakości”. Często polega to na głoszeniu tezy, że „płyta grupy XXX, która ukaże się za kilka miesięcy, niewątpliwie będzie właśnie albumem roku, bo… to oczywiste”. W efekcie zamiast drugiej części, doszło do przeredagowania pierwszej, a badania statystyczne – a których oparte zostały jej tezy – solidnie zaktualizowane w oparciu o znacząco zwiększoną ilość danych. Nową wersję felietonu można przeczytać tutaj.
Tradycyjnie emitowany w majowy weekend Polski Top Wszech Czasów Listy Przebojów Programu 3 Polskiego Radia w tym roku ze względu na epidemię koronawirusa został rozszerzony na 2 dni. W związku z tym powstała koncepcja sprawdzenia, jak statystyczne podsumowania podobne do wykorzystanych we wspomnianym felietonie będą się miały do faktycznych wyników. Jako dane testowe zostały użyte częściowe wyniki wszystkich poprzednich Topów – od 2008 roku było ich dopiero 12, zatem próbka jest znacznie mniejsza niż w przypadku Topu Wszech Czasów. Do obliczeń wykorzystałem ponownie po 30 najwyżej sklasyfikowanych piosenek w poszczególnych notowaniach. Podsumowania zostały przeprowadzone przy pomocy tych samych metod klasyfikowania, które poniżej przypominam (bardziej szczegółowe wyjaśnienia można znaleźć w tekście źródłowym [2], w sekcji Metodologia):
(Z3) 3 typy punktowanych 3-2-1, tj. 3 pkt. za I miejsce, 2 pkt. za II miejsce i 1 pkt za III miejsce
(P3) 3 typy punktowane 5-3-1,
(Z5) 5 typów punktowanych 5-4-3-2-1,
(F6) 6 typów punktowanych 9-6-4-3-2-1
(Z8) 8 typów punktowanych 8-7-6-5-4-3-2-1,
(P8) 8 typów punktowanych 10-8-6-5-4-3-2-1,
(Z10) 10 typów punktowanych 10-9-8-7-6-5-4-3-2-1,
(P10) 10 typów punktowanych 12-10-8-7-6-5-4-3-2-1,
(F10) 10 typów punktowanych 25-18-15-12-10-8-6-4-2-1,
(Z15) 15 typów punktowanych 15-14-13-12-11-10-9-8-7-6-5-4-3-2-1,
(P15) 15 typów punktowanych 25-18-15-13-11-10-9-8-7-6-5-4-3-2-1,
(Z20) 20 typów punktowanych 20-19-…-1,
(Z30) 30 typów punktowanych 30-29-…-1.
(P30) 30 typów punktowanych 100-80-60-50-45-40-36-32-29-26-24-22-20-18- 16-…-1.
Zanim zapoznamy się z wynikami, warto zwrócić uwagę na konsekwencje mniejszej liczby danych testowych:
– znacznie mniejsza liczba sklasyfikowanych piosenek (w pewnych przypadkach nawet mniej niż 10),
– niezbyt znaczące odchylenia w klasyfikowaniu utworów w różnych podejściach (wynika z powyższego)
– względnie prawdopodobna identyczność niektórych podsumowań,
– możliwa większa liczba przypadków pozycji ex aequo.
(Z3)
1. Autobiografia oraz Dziwny jest ten świat
3. Nie pytaj o Polskę
4. Biała flaga
5. Kocham wolność, List do M. oraz Wieża radości, wieża samotności
8. Arahja
9. Krakowski spleen
(P3) vs. (Z3) – List do M. był ex aequo na 7. pozycji z Arahją. W obu przypadkach sklasyfikowano tylko 9 utworów.
(Z5)
1. Autobiografia
2. Dziwny jest ten świat
3. Nie pytaj o Polskę
4. Biała flaga
5. List do M.
6. Wieża radości, wieża samotności
7. Kocham wolność
8. Arahja
9. Dni, których nie znamy oraz Krakowski spleen
(F6) vs. (Z5) Dni, których nie znamy był samodzielnie dziewiąty, a Krakowski spleen – dziesiąty.
(Z8)
1. Autobiografia
2. Dziwny jest ten świat
3. Nie pytaj o Polskę
4. Biała flaga
5. List do M.
6. Wieża radości, wieża samotności
7. Arahja
8. Dni, których nie znamy
9. Kocham wolność
10. Polska
(P8) vs. (Z8) Dni, których nie znamy oraz Kocham wolność były ex aequo.
(Z10, P10)
1. Autobiografia oraz Dziwny jest ten świat
3. Nie pytaj o Polskę
4. Biała flaga
5. List do M.
6. Wieża radości, wieża samotności
7. Arahja
8. Dni, których nie znamy
9. Polska
10. Kocham wolność
(F10, P15) vs. (Z10, P10) Dziwny jest ten świat „wygrał” z Autobiografią, natomiast Kocham wolność i Polska „zamieniły się” pozycjami.
(Z15)
1. Autobiografia oraz Dziwny jest ten świat
3. Nie pytaj o Polskę
4. Biała flaga
5. List do M.
6. Arahja
7. Wieża radości, wieża samotności
8. Dni, których nie znamy
9. Polska
10. 51
(Z20) vs. (Z15) Dni, których nie znamy i Wieża radości, wieża samotności „zamieniły się” pozycjami.
(Z30) vs. (Z20) Polska i Wieża radości, wieża samotności „zamieniły się” pozycjami.
(P30) vs. (Z15) Autobiografia „wygrała” z Dziwny jest ten świat.
Przewidywania wynikające ze zbyt małej próbki częściowo się potwierdziły:
– dwa rankingi nie wypełniły dziesiątki (Z3 i P3),
– identyczność rankingów nie była zbyt powszechna, ponieważ miała miejsce dwukrotnie (Z10-P10 oraz F10-P15) przy 14 metodach liczenia punktów,
– aż w 8 rankingach pojawiły się pozycje ex aequo, przy czym w dwóch dotyczyło to w sumie 5 lub 6 piosenek.
Jeśli podsumowania nie były identyczne, to różnice były śladowe. Bardzo często widoczna jest permutacja utworów plasujących się w drugiej połowie dziesiątki – dotyczy to aż 10 rankingów, w których mamy do czynienia z mieszaniem się 4 lub 5 piosenek na pozycjach 6-9 lub 6-10.
Podobnie, a nawet bardziej, niż w przypadku Topu Wszech Czasów (opisywanym w pierwszej części felietonu [2]) – zauważalna jest bardzo duża stabilność. Nie tylko w pierwszej trójce znajdują się zawsze te same utwory, taka sytuacja ma miejsce w pierwszej czwórce, a z wyłączeniem dwóch rankingów (Z3 i P3) – nawet w pierwszej piątce (Perfect, Czesław Niemen, Obywatel GC, Republika i Dżem). Bez względu na stosowaną punktację dwa pierwsze miejsca zajmują Autobiografia oraz Dziwny jest ten świat (5-krotnie wygrał Perfect, 2-krotnie – Czesław Niemen, ponadto aż w 7 przypadkach był remis). To upoważnia do dość prawdopodobnej prognozy wyników 13. topu, co uczynię na końcu (drugą piątkę już nie tak łatwo typować w oparciu o posiadane statystyki). Stabilność potwierdza również prosty związek – jeśli piosenka znajduje się w absolutnej czołówce (powiedzmy – w pierwszej dziesiątce), to jest notowany zawsze, niezależnie od metody punktowania i tylko w wyjątkowych przypadkach wypada poza drugą dziesiątkę – Krakowski spleen Maanamu (9. i 23. miejsce). Znaczące odchylenia między najwyższą i najniższą pozycją tej samej kompozycji dotyczą w większości (poza Krakowskim spleenem) utworów spoza czołówki: Moje Bieszczady KSU – 18 pozycji (19. a 37.), Świecie nasz Marka Grechuty – 14 pozycji (31. a 45.) oraz Hej, czy nie wiecie Kultu – 13 pozycji (30. a 43.), jednak nie są to różnice szokujące.
Zamiast wniosków, których i tak już sporo było w poprzedniej części, spróbuję zmierzyć się z prognozą kolejnego notowania, którego końcowe wyniki zostaną ogłoszone podczas audycji emitowanej w dniach 1-2 maja 2020 w Programie Trzecim Polskiego Radia. Statystyki nie pozostawiają wątpliwości co do pierwszej piątki, o ile oczywiście lockdown i aktualna sytuacja polityczna w naszym kraju nie wpłyną w istotny sposób na typowanie słuchaczy. Obejrzyjmy dziesiątkę od końca, podobnie jak prezentowane będą utwory na antenie (większość w wersjach koncertowych). Na zakończenie umieściłem jeszcze dwie inne prognozy, uwzględniające czynnik historyczny i ludzki.
Utwory z drugiej dziesiątki (w kolejności alfabetycznej według tytułów): Kazik – 12 groszy, TSA – 51, Myslovitz – Długość dźwięku samotności, Kult – Do Ani, Turbo – Dorosłe dzieci, Budka Suflera – Jolka, Jolka pamiętasz , Maanam – Krakowski spleen, AyaRL – Skóra, Martyna Jakubowicz – W domach z betonu nie ma wolnej miłości, Tadeusz Woźniak – Zegarmistrz światła
10. CHŁOPCY Z PLACU BRONI – Kocham wolność
9. KULT – Polska
8. Marek GRECHUTA – Dni, których nie znamy
7. SZTYWNY PAL AZJI – Wieża radości, wieża samotności
6. KULT – Arahja
5. DŻEM – List do M.
4. REPUBLIKA – Biała Flaga
3. OBYWATEL G.C. – Nie pytaj o Polskę
2. Czesław NIEMEN – Dziwny jest ten świat
1. PERFECT – Autobiografia
Gdyby jednak przewidywać wyniki, przypisując wagi do kolejnych notowań w ten sposób, że im starsze notowanie, tym mniejszy wpływ na wyniki, prognoza wyglądałaby następująco:
1. PERFECT – Autobiografia
2. OBYWATEL G.C. – Nie pytaj o Polskę
3. Czesław NIEMEN – Dziwny jest ten świat
4. DŻEM – List do M.
5. REPUBLIKA – Biała flaga
6. SZTYWNY PAL AZJI – Wieża radości, wieża samotności
7. KULT – Arahja
8. KULT – Polska
9. Marek GRECHUTA – Dni, których nie znamy
10. TSA – 51
I na sam koniec już, czysto subiektywna prognoza, uwzględniająca subiektywne czynniki ludzki:
1. OBYWATEL G.C. – Nie pytaj o Polskę
2. SZTYWNY PAL AZJI – Wieża radości, wieża samotności
3. CHŁOPCY Z PLACU BRONI – Kocham wolność
4. PERFECT – Autobiografia
5. KULT – Polska
6. Czesław NIEMEN – Dziwny jest ten świat
7. DŻEM – List do M.
8. REPUBLIKA – Biała flaga
9. KULT – Arahja
10. Marek GRECHUTA – Dni, których nie znamy
Trudno jednak przewidzieć, co w obecnej sytuacji bardziej wpłynie na głosowanie – przywiązanie do ulubionych piosenek czy nastroje społeczne. Byłby to całkiem niezły temat na analizę socjologiczną. Tak czy inaczej, wszyscy będziemy dobrze się bawić, słuchając sobotniej audycji. I pięknie się złożyło, że do zaprezentowania czołówki wylosowany został Marek Niedźwiedzki…
Bibliografia:
[1] Internetowy Słownik PWN, dostępny pod adresem http://sjp.pwn.pl/
[2] Marek J. Śmietański, Plebiscyty, plebiscyty… Część I. Sposoby klasyfikowania, opublikowany 30.04.2020 pod adresem https://www.muzycznahiperprzestrzen.pl/2020/05/plebiscyty-plebiscyty-czesc-i-sposoby-klasyfikowania/